|
За гады 2-й сусветнай вайны была знішчана амаль уся матэрыяльна-тэхнічная база ўстаноў навукі і культуры, не прыйшлі з вайны многія адукаваныя і прафесійна падрыхтаваныя людзі. У такіх умовах адразу пасля вызвалення пачынаецца культурнае аднаўленне БССР.
Першае пасляваеннае дзесяцігоддзе - складаны перыяд у гісторыі нашай краіны. Разам са зменай каштоўнасцей і прыярытэтаў кожнага чалавека, змяніліся яны і ў накірунку дзяржаўнай палітыкі ў цэлым. Першасную "самавольную адлігу" змяніў жорсткі дыктат волі партыі ў дачыненні культурнай палітыкі.
Дадзеная праблема вывучалася беларускімі ды замежнымі навукоўцамі паслядоўна, але сёння, калі беларускае грамадства стала на рэйкі незалежнага развіцця і фарміравання нацыянальнай культуры неабходна нанова пераасэнсаваць праблемы, з якімі сутыкнулася грамадства таго перыяду, каб надалей развівацца не паўтараючы былых памылак. Гэтай складанай задачы служаць найноўшыя метады даследвання і ўвядзенне новых груп крыніц у навуковы дакументазварот.
Адраджэнне культурнага жыцця на Беларусі пасля Вялікай Айчыннай вайны адбывалася ў надзвычай складаных умовах. Па-першае, за гады вайны амаль поўнасцю была знішчана матэрыяльна-тэхнічная база ўстаноў навукі, адукацыі і культуры. У школах вучыліся чытаць па старых газетах, іх жа выкарыстоўвалі ў якасці сшыткаў, крэйдай з'яўляўся звычайны вугаль, а чарніла выраблялася з сажы.
На аднаўленне ўстаноў адукацыі кіраўніцтва Савецкага Саюза і БССР выдзяляла вялікія сродкі. Міністэрства асветы РСФСР даслала беларускім школам каля 10 млн падручнікаў, сшыткі, абсталяванне. З дапамогай ВНУ Масквы ля станцыі Сходня з восені 1943 г. аднавіў сваю дзейнасць БДУ. У 1944-1945 гг. вышэйшыя навучальныя ўстановы вяртаюцца на радзіму. Аднаўлялася матэрыяльна-тэхнічная база навукі і культуры, выпуск газет, часопісаў.
Разам з тым у другой палове 40-х - пачатку 50-х гг. развіццё навукі і культуры сутыкнулася з жорсткім ідэалагічным прэссам. Так, у біялогіі пачалі чарговы наступ прыхільнікі Т. Лысенкі. На Беларусі ім супрацьстаяла школа генетыкаў, якую ўзначальваў А. Жэбрак.
Для кантролю над культурным жыццём Беларусі на пачатку 1947 г. у ЦК КП(б)Б быў ўтвораны аддзел культуры. Літаратура таксама існавала пад пэўным ідэалагічным уціскам, маглі выходзіць толькі творы, якія не пярэчылі склаўшайся камандна-бюракратычнай таталітарнай сістэме. У 1946 г. першым з беларускіх пісьменнікаў Сталінскай прэміі быў ўдастоены А. Куляшоў за паэму "Сцяг брыгады". У выяўленчым мастацтве асноўным жанрам быў героіка-патрыятычны (напрыклад, карціны Я.Зайцава "Парад беларускіх партызан у 1944 годзе ў Мінску", "Канстанцін Заслонаў").
Такім чынам, разбурэнні, нанесеныя вайной, ідэалагічны дыктат абмяжоўвалі магчымасці развіцця беларускай культуры, але спыніць гэты працэс не маглі.
Пасля смерці ў сакавіку 1953 г. I. Сталіна, а затым асуджэння ў 1956 г. XX з'ездам КПСС яго культу краіна паступова стала вызваляцца ад ідалапаклонства і страху. Пачалася рэабілітацыя нявінных ахвяр сталінскіх рэпрэсій. Болыпасць гулагаўцаў, якія засталіся яшчэ ў жывых, была вызвалена і рэабілітавана. Гэты час у жыцці грамадства СССР, а значыць і БССР, атрымаў назву хрушчоўскай "адлігі".
|
На уровень вверх
Купить