|
Уводзіны
Аграрнае пытанне з'яўляецца адной з найважнейшых праблем вывучэння гісторыі Беларусі. Нягледзячы на ўсе дасягненні навукова-тэхнічнай рэвалюцыі зямля па-ранейшаму застаецца найважнейшым сродкам вытворчасці і ад вырашэння аграрнай праблемы залежыць забеспячэнне насельніцтва прадуктамі харчавання, а прамысловасці - сыравінай.
Актуальнасць вывучэння дадзенай тэмы заключаецца ў тым, што даследаванне гісторыі беларускага сялянства мае вялікае навуковае значэнне, дазваляе пашырыць разуменне дзеяння агульных заканамернасцяў, уласцівых феадальнаму спосабу вытворчасці, а з іншаа боку зразумець у чым выяўлялася своеасаблівасць феадальнага ладу ў канкрэтна-гістарычных умовах Беларусі, што своеасаблівага ўнесла беларуская эканоміка ў агульны працэс станаўлення і развіцця феадальнага спосабу вытворчасці.
У 20 - 80-я гг. ХХ стагоддзя ў беларускай гістарыяграфіі грунтоўна і плённа распрацоўваліся праблемы сацыяльна-эканамічнага развіцця Вялікага Княства Літоўскага. Добра распрацаванымі ў гістарыяграфіі Беларусі з'яўляюцца праблемы становішча сялян, іх павіннасцяў і падаткаў. Адпаведна на высокім узроўні ў рэцэнзуемай кнізе разгледжаны пытанні запрыгоньвання сялянства ў XIV-XVI ст. (М.Ф.Спірыдонаў), зменаў, якія адбываліся ў іх становішчы ў наступныя часы (З.Ю.Капыскі, В.І.Мялешка, П.А.Лойка, У.А.Сосна). На жаль, некранутай засталася тэма сялянаў, якія жылі на землях, што належалі гарадам ці асобным мяшчанам.
Розныя феадальныя павіннасці сялян аналізуюцца М.Ф.Спірыдонавым, З.Ю.Капыскім, В.Ф.Голубевым і П.А.Лойкам. Добра паказаны пераход ад пазямельнага абкладання паншчынай праз падымнае да падушнага.
З тэмай землеўладання і павіннасцяў цесна звязаны сюжэты па аграрных рэформах. Выразнасць, з якой выкладзены сутнасць рэформы сярэдзіны XVI ст. і асаблівасці яе правядзення выкладаецца ў працы М.Ф. Спірыдонава.
Мэтай дадзенай курсавой работы з'яўляецца даследаванне станаўлення фальваркава-панскай гаспадаркі і масавага запрыгоньвання сялян.
Дзеля дасягнення пастаўленай мэты намі былі вылучаны наступныя задачы:
1. Разгледзець асаблівасці зямельнай уласнасці месных феадалаў у 16-17 стст.;
2. Даследаваць формы феадальнай эксплуатацыі і асаблівасці залежнасці сялян;
3. Вывучыць асаблівасці правядзення "Валочнай памеры" 1557 г. і яе ўплыў на становішча сялян;
4. Вызначыць асноўныя этапы юрыдычнага афармлення запрыгоньвання сялян.
Прадметам даследавання з'яўляецца развіццё гістарычных падзей сярэдзіны 16-17 стагоддзяў.
Аб'ектам даследавання - станаўленне фальваркава-панскай гаспадаркі і масавага запрыгоньвання сялян.
І. Пашырэнне зямельнай уласнасці месных феадалаў у 16-17 стст.
1.1. Земляробства і іншыя віды сельскай гаспадаркі ў 16-17 стст.
У разглядаемы перыяд на Беларусі пераразмяркоўваецца галоўны сродак вытворчасці - зямля. Змяняюцца формы землеўладання і землекарыстання. Галоўнымі заняткамі сялян, як і раней, застаюцца земляробства, жывёлагадоўля, хатняе рамяство, а дапаможнымі - борніцтва, паляванне, рыбалоўства.
Прылады земляробчай працы - драўляная двурогая саха, плуг, барана - па форме заставаліся нязменнымі на працягу стагоддзяў, стала толькі больш жалезных рабочых частак (жалезныя сашнікі - нарогі - ў сахі).
Агратэхніка - двухполле і архаічнае трохполле змянялася рэгулярным трохполлем, якое стала пераважаць у XIV ст. У паўднёвых і лясістых раенах працягвалі існаваць прымітыўныя сістэмы земляробства ў выглядзе падсекі.
Асноўная сельскагаспадарчая культура - жыта, якім засявалася да паловы і больш ворыва. Ураджай збожжа быў сам 3-4 (збіралі ўраджаю ў 3-4 разоў больш, чым сеялі), а на ўгноеных палетках - сам 4-5. Гэта было каля чатырох цэнтнераў з гектара, вагаючыся ў розныя гады ў даволі вялікіх межах. Акрамя жыта вырошчвалі: авёс, ячмень, проса, грэчку, тэхнічныя культуры - лён, каноплі. Прысядзібныя агароды - неад'емная частка сялянскай, а так сама і мяшчанскай гаспадаркі. Вырошчвалі рэпу, агуркі, моркву, буракі, цыбулю, часнок, бабы, гарох, зеляніку.
Жывелагадоўля. З умацаваннем ворнага земляробства ўзрастала гаспадарчае значэнне хатняй жывёлы. У якасці цяглавай сілы на захадзе Беларусі больш выкарыстоўвалі валоў, на ўсходзе - коней. Але акрамя гэтай функцыі, была яшчэ адна вызначальная, што звязвала менавіта ворнае земляробства з жывелагадоўляй - гэта ўгнаенне, якое павялічвала ўраджайнасць. Дробная жывёла і птушка вырошчваліся для харчавання і атрымання сыравіны для хатніх промыслаў і рамяства: свінні, авечкі, козы, гусі, куры і г.д.. Жывёлагадоўля давала так сама мяса і малочныя прадукты. Значную ролю ў гаспадарчым жыцці па-ранейшаму адыгрывалі паляванне, рыбалоўства, бортніцтва [4, с. 128].
Не гледзячы на рост вагі рамяства ў гаспадарке краіны, сялянская гаспадарка па-ранейшаму мела натуральны характар. Амаль усё неабходнае для жыцця - прылады працы, посуд, тканіна, адзенне, абутак - выраблялася ў сям'і.
Разам з сельскай гаспадаркай шпаркімі тэмпамі развіваліся рамяство і гандаль. Іх цэнтрамі сталі гарады і мястэчкі (паселішчы гарадскога тыпу). Падзяляліся гарады на дзяржаўныя і прыватнаўласніцкія. Самымі буйнымі з іх былі Вільня, Полацк, Магілёў, Смаленск,
|
На уровень вверх
Купить